Արկադը վախճանվելով՝ նրա տեղ թագավորեց նրա որդին, որ կոչվեց Թեոդոս Փոքր. նա նույնպիսի բարեկամություն պահպանեց մեր աշխարհի և մեր Վռամշապուհ թագավորի հետ, բայց իր մասը նրան չվստահեց, այլ իրեն պահեց գործակալներով և պարսից Հազկերտ թագավորի հետ խաղաղություն կնքեց։ Այս ժամանակները եկավ Մեսրոպը՝ բերելով մեր լեզվի նշանագրերը։ Նա Վռամշապուհի և Մեծն Սահակի հրամանով ընտրությամբ երեխաներ ժողովեց՝ ուշիմ, առողջակազմ, լավ ձայնով և երկար շնչառությամբ, բոլոր գավառներում դպրոցներ հիմնեց և պարսից բաժնի բոլոր կողմերում սովորեցրեց՝ բացի հունական մասից, որոնք ձեռնադրության փոխարեն տուժեցին, որովհետև Կեսարիայի աթոռին ենթարկվելով՝ պետք է հունարեն գիր և լեզու գործածեին և ոչ՝ ասորերեն։
Մեսրոպը, Վրաց աշխարհը գնալով, նրանց համար էլ, իրեն տրված երկնային շնորհով, ստեղծում է նշանագրեր մի ոմն Ջաղայի հետ, որ հունարեն և հայ լեզուների թարգմանիչ էր, օժանդակություն գտնելով նրանց Բակուր թագավորից և Մովսես եպիսկոպոսից։ Ընտրում է երեխաներ, բաժանում է երկու դասի, և նրանց համար ուսուցիչներ է թողնում իր աշակերտներից Տեր Խորձենացուն և Մուշե Տարոնացուն։
Ինքն իջնում է Աղվանք՝ նրանց Արսվաղեն թագավորի և Երեմիա եպիսկոպոսապետի մոտ, որոնք հոժարությամբ հանձն առան նրա ուսումը և նրան հանձնեցին ընտիր երեխաներ։ Նա կանչեց Բենիամին անունով մի շնորհալի թարգմանչի, որին անմիջապես արձակեց Սյունիքի տեր երիտասարդ Վասակը իր Անանիա եպիսկոպոսի միջոցով, որոնց [օգնությամբ] նա նշանագրեր ստեղծեց գարգարացիների այն կոկորդաձայն, կոշտ, խժական, կոպիտ լեզվի համար։ Այնտեղ վերակացու թողնելով իր Հովնաթան աշակերտին, նաև արքունական դռանը քահանաներ նշանակելով՝ ինքը վերադառնում է Հայաստան և տեսնում, որ Մեծն Սահակը զբաղված է [Սուրբ Գրքի] թարգմանությամբ ասորերենից՝ հունարեն չգտնվելու պատճառով։ Որովհետև նախ՝ Մեհրուժանն այրել էր հունարեն գրքերը մեր ամբողջ աշխարհում, իսկ այնուհետև, երբ Հայոց աշխարհը [երկու մասի] բաժանվեց, պարսիկ վերակացուներն իրենց մասում ոչ ոքի թույլ չէին տալիս հունարեն սովորել, այլ միայն՝ ասորերեն։
Աղբյուր՝ Մովսես Խորենացի, Հայոց պատմություն,
թարգ.՝ Ս. Մալխասյանցի, գիրք Գ, գլուխ ԾԴ, էջ 214-215
© «Հայաստան», Երևան, 1990