|
ՍԱԴՈՒԿԵՑԻՆԵՐ | Ս. ՍԱՀԱԿ ՊԱՐԹԵՎ (348-439) | Ս. ՍԱՀԱԿ ԵՎ Ս. ՀՈՎՍԵՓ ԿԱՐՆԵՑԻՆԵՐ (+808) | ՍԱՂԱՎԱՐՏ | ՍԱՂՄՈՍ | ՍԱՂՄՈՍԱՎԱՆՔ | ՍԱՂՄՈՍԵՐԳՈՒԹՅՈՒՆ | ՍԱՄԱՐԱՑԻ | ՍԱՄՈՒԵԼ ՄԱՐԳԱՐԵ | ՍԱՄՓՍՈՆ | ՍԱՆԱՀԻՆԻ ՎԱՆՔ | Ս. ՍԱՆԴՈՒԽՏ (+46) | ՍԱՏԱՆԱ | Ս. ՍԱՐԳԻՍ ԶՈՐԱՎԱՐ (+363) | Ս. ՍԱՐԳԻՍ ԵՎ Ս. ԲԱԳՈՍ ՎԿԱՆԵՐ (+300) | ՍԱՐԳԻՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ (XII դ.) | ՍԱՐԿԱՎԱԳ | ՍԵՂԱՆ | ՍԵՎԱՆԱՎԱՆՔ | ՍԵՐ | Ս. ՍԻՄԵՈՆ ՍՅՈՒՆԱԿՅԱՑ (+459) | ՍԿԻՀ | ՍՅՈՒՆԻ ՎԱՆՔ | ՍՈԴՈՄ ԵՎ ԳՈՄՈՐ | ՍՈՂՈՄՈՆ ԹԱԳԱՎՈՐ | Ս. ՍՈՓԻԱ, Ս. ՊԻՍՏՈՍ, Ս. ԷԼՊԻՍ ԵՎ Ս. ԱԳԱՊԵ (+137) | ՍՈՓՈՆԻԱ ՄԱՐԳԱՐԵ (մ. թ. ա. VII դ. երկրորդ կես) | ՍՊԻՏԱԿԱՎՈՐ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ՎԱՆՔ | Ս. ՍՏԵՓԱՆՈՍ ՆԱԽԱՎԿԱ | ՍՏԵՓԱՆՈՍ ՍՅՈՒՆԵՑԻ (մոտ 660-735) | ՍՐԲԱԶԱՆ ԱՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆ | ՍՐԲԱՊԱՏԿԵՐ | ՍՐԲԵՐ | ՍՐԲՈՒԹՅՈՒՆ | ՍՐԲՈՒԹՅՈՒՆ ՍՐԲՈՑ | ՍՈՒՐԲ ԵՐՐՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆ | ՍՈՒՐԲ ՀՈԳԻ | Ս. ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆՔ (+ 140-ական թթ.) ՍՈՒՐԲ ՀՈԳԻ Սուրբ Երրորդության Անձերից մեկի՝ Սուրբ Հոգու խորհուրդն արծարծված է դեռևս աշխարհի ստեղծման աստվածաշնչյան պատմության սկզբում՝ «Եվ Աստծո Հոգին շրջում էր ջրերի վրա» արտահայտությամբ [Ծն. 1.2]: Սակայն հին ուխտում, քանի դեռ բացահայտված չէր աստվածային երեք Անձերի ուսմունքը, «Սուրբ Հոգի» կամ «Աստծո Հոգի» արտահայտությունն առավել ընկալվում էր իբրև Աստծո զորության և ներգործության, Նրա շնորհի հոմանիշ, թեև որոշ հինկտակարանյան դրվագներում այս արտահայտությունը կրում է անձնային հատկանիշներ [տե՛ս Ես. 63.10]:Նոր ուխտում, սկսած ավետումից և Քրիստոսի մկրտությունից, աստիճանաբար բացահայտվում է Սուրբ Հոգու անձնավորությունը, իսկ Պենտեկոստեին, հայտնապես իբրև աստվածային Անձ, Սուրբ Հոգին՝ Քրիստոսի կողմից խոստացված Մխիթարիչը, իջնում և հանգչում է նախ առաքյալների, ապա Քրիստոսի հավատով բոլոր մկրտվողների վրա [տե՛ս Գործ. 2]: Հոգեգալստյամբ սկսվում է մարդկային ընկած բնության վերականգնումը, ստեղծվում է Քրիստոսի Եկեղեցին՝ իբրև «սուրբ ազգ և Աստծո սեփական ժողովուրդ» [Ա Պետ. 2.9]՝ իր մեջ կրելով Սուրբ Հոգու անձնավոր ներկայությունը, որ մշտական շնորհաբաշխությամբ զորացնում, հոգեղինացնում, լուսավորում և սրբագործում է քրիստոնյաներին: Քրիստոնեական աստվածաբանությունը ճանաչում է Սուրբ Հոգուն իբրև համագո և էակից, հավասարապատիվ և փառակից Հորը և Որդուն: Ըստ հնագույն դավանական ձևակերպման՝ Սուրբ Հոգին բխում է Հորից՝ Որդու միջով: Այս բանաձևում խորհրդանշորեն արտահայտված են Երրորդության համագոյությունն ու փոխներթափանցվածությունը և միաժամանակ՝ երեք Անձերի ինքնուրույն դերերը, մասնավորապես՝ այն, որ Սուրբ Հոգու տնօրինությունը կայանում է միայն Որդի Աստծո փրկագործության արդյունքում, ուստի և Սուրբ Հոգին երկիր է առաքվում Հորից՝ Որդու միջոցով [տե՛ս Հովհ. 15.26]: Սուրբ Հոգու աստվածային էությունը և զուգահավասար փառքը Հոր և Որդու հետ վիճարկվել է որոշ վարդապետների կողմից, ինչը հերձվածողական ուսմունքի հիմք է հանդիսացել (տե՛ս Հոգեմարտություն): Առավել սուր վեճերի առիթ է եղել Սուրբ Հոգու բխումը «նաև Որդուց» հավելող դավանական ուսմունքը, որն ի վերջո, XI դ. կեսին, ընդունվելով Հռոմի աթոռի կողմից, վերջինիս և Կոստանդնուպոլսի պատրիարքության վերջնական պառակտման պատճառ դարձավ: Հայ Եկեղեցին, հավատարիմ մնալով Եկեղեցու հնագույն ավանդությանը, մերժում է այդ հավելումը: Եկեղեցական արվեստում Սուրբ Հոգին հիմնականում պատկերվում է Իր ավետարանական խորհրդանիշի՝ աղավնու տեսքով [տե՛ս Մատթ. 3.16]:  Նորավանքի Ս. Աստվածածին եկեղեցի-զանգակատան ավագ խորանի գմբեթարդ Լուսանկար՝ Սերգեյ Հակոբյանի |
