|
Ս. ՄԱԿԱՐ ՄԵԾ (301-391) | ՄԱԿԱՐԱՎԱՆՔ | ՄԱՀ | ՄԱՂԱՔԻԱ ՄԱՐԳԱՐԵ (մ. թ. ա. V դ. առաջին կես) | ՄԱՂԶՄԱ | ՄԱՂԹԱՆՔ | ՄԱՆԱՆԱ | ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹՅՈՒՆ | ՄԱՇՏՈՑ | ՄԱՍ | ՄԱՍՆԱՏՈՒՓ | ՄԱՍՏԱՐԱՅԻ Ս. ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԵԿԵՂԵՑԻ | ՄԱՍՈՒՆՔ ԵՎ ՄԱՍՈՒՆՔԻ ՊԱՀԱՐԱՆ | ՄԱՏԱՂ | ՄԱՐԳԱՐԵ | ՄԱՐԳԱՐԵՈՒԹՅՈՒՆ | ՄԱՐԴԵՂՈՒԹՅՈՒՆ | Ս. ՄԱՐԻԱՄ ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ | Ս. ՄԱՐԻԱՄ ՄԱԳԴԱՂԵՆԱՑԻ | Ս. ՄԱՐԿՈՍ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ (+362) | ՄԱՐՄԱՇԵՆԻ ՎԱՆՔ | ՄԱՐՏԻՐՈՍ | ՄԵԼՔԻՍԵԴԵԿ | ՄԵԾ ՊԱՀՔ | ՄԵԾ ՊԱՀՔԻ ԿԻՐԱԿԻՆԵՐ | ՄԵՂՔ | ՄԵՌԵԼՈՑ | ՄԵՌՈՆ | ՄԵՍԻԱ | Ս. ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑ (մոտ 362-440) | ՄԻՋԻՆՔ | ՄԻՔԱՅԵԼ ՀՐԵՇՏԱԿԱՊԵՏ | ՄԻՔԻԱ ՄԱՐԳԱՐԵ (մ. թ. ա. VIII դ. կես) | ՄԽԻԹԱՐ ԳՈՇ (1120-ական - 1213) | ՄԿՐՏՈՒԹՅԱՆ ԱՎԱԶԱՆ | ՄԿՐՏՈՒԹՅՈՒՆ | ՄՈՄ | Ս. ՄՈՎԿԻՄՈՍ ՔԱՀԱՆԱ (+303) | Ս. ՄՈՎՍԵՍ ԽՈՐԵՆԱՑԻ (մոտ 410 - V դ. վերջ) | ՄՈՎՍԵՍ ՄԱՐԳԱՐԵ | ՄՈՒՂՆՈՒ Ս. ԳԵՎՈՐԳ ՎԱՆՔ ՄԱՏԱՂ Բարեպաշտական արարողություն է, որն այսօր կիրառվում է միայն հայերի, ասորիների և Պաղեստինի մի շարք արաբ քրիստոնյա ժողովուրդների կողմից:«Մատաղ» նշանակում է «նուրբ», «թարմ», «մատղաշ», ինչով էլ պայմանավորված է բառի կրոնա-արարողական կիրառությունը, քանզի հնում պատարագին կամ եկեղեցական տոնախմբությանը հաջորդող ագապեի՝ սիրո ճաշկերույթի, ինչպես նաև ննջեցյալների հիշատակին տրվող հոգեհացի համար սովորաբար մատաղ, այսինքն՝ երիտասարդ հորթ կամ գառ էին մորթում: Բացի այդ՝ կարևորվել է նախքան կենդանուն մորթելը նրան օրհնված աղով կերակրելը: Այստեղից էլ արտահայտության մյուս՝ ծիսական ստուգաբանությունն է՝ գրաբարյան «մատո՛ աղ», այսինքն՝ «աղ մատուցիր» իմաստով, քանզի նախապես աղը պետք է մատուցվի քահանային՝ օրհնելու համար: Հնում քահանան, աղից բացի, հատուկ կարգով օրհնում էր նաև մատաղի սեղանը: Նոր ժամանակներում այդ կարգը հիմնականում անտեսվել է, և քահանայի՝ մատաղի հետ կապված ողջ պարտականությունը սահմանափակվում է միայն աղն օրհնելով, իսկ մնացածը տնօրինում են հավատացյալները: Վերջին հանգամանքը, բնականաբար, նպաստել է, որ մատաղի սովորույթը բազմաբնույթ ժողովրդական դրսևորումներ ստանա: Ոմանց համար այն ուղղակի հաջորդում է մկրտությանը կամ այլ նշանակալից իրադարձության՝ իբրև օրհնված և նվիրական հացկերույթ: Ոմանք այդ ուտեստից պարտադիր կերպով մաս են հանում մերձավորներին, հարևաններին ու աղքատներին: Ոմանց համար էլ մատաղը առ Աստված գոհության յուրահատուկ արտահայտություն է՝ կապված որևէ փորձանքից ազատվելու կամ բախտորոշ իրադարձության հետ: Երբեմն ծանր իրավիճակում հավատացյալը, ուժգնացնելով Տիրոջն ուղղած իր պաղատանքը, ուխտում է խնդրի բարեհաջող լուծման դեպքում մատաղով արտահայտել իր երախտագիտությունը: Նման ուխտ անողը նախապես որոշակի զոհողության է գնում, քանի որ շատերի համար մատաղը ոչ փոքր ծախս է հանդիսանում: Թերևս այս է պատճառը, որ ոմանք մատաղն իբրև զոհաբերություն են ընկալում, ինչը հատկապես անարգել զարգացում է ստացել խորհրդային տիրապետության շրջանում՝ կրոնական գիտելիքի բացակայության և կղերականների թողտվության պայմաններում: Արդյունքում ոմանց համար մատաղի հնավանդ խորհուրդը սիրո նվիրական հացկերույթից և ողորմածության կամ առ Աստված երախտագիտության դրսևորում լինելուց վերածվել է յուրահատուկ ժողովրդական ծեսի՝ մորթվող կենդանուն քավչական դերի վերագրմամբ և մինչև իսկ նրա արյունը մարդու ճակատին խաչաձև քսելու սովորույթով: Ներկայիս՝ հետխորհրդային շրջանում Հայ Եկեղեցու քահանաները նման ինքնահնար դրսևրումներն արգելող խրատով են հանդես գալիս հենց մատաղի աղի օրհնության ժամանակ: |
