русский  english    
ԳՐԱԴԱՐԱՆ
ԳՐԱԴԱՐԱՆ / ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԵՐԿԵՐ / ՊԱՏՄԻՉՆԵՐ
Աբգարի թագավորելու մասին
Աբգար թագավորի հավատն ու դարձը
Ս. Թադեոս և ս. Բարդուղիմեոս առաքյալների քարոզչությունը Հայաստանում
Սանատրուկի ուրացությունը և Թադեոսի ու Սանդուխտի նահատակությունը
Ս. Ոսկյանք և ս. Սուքիասյանք
Անակի գալուստը Հայաստան և ս. Գրիգորի հղացումը
Ս. Գրիգորի ծնունդը
Խոսրով արքայի վստահելը Անակին
Խոսրով թագավորի դավադիր սպանությունը Անակի կողմից, վերջինիս վախճանը իր գերդաստանով հանդերձ՝ բացի երկու մանուկներից (259 թ.)
Շապուհ I-ի ներխուժումը Հայաստան
Տրդատը և ս. Գրիգորը Հռոմեական կայսրությունում
Տրդատը Հռոմի կայսերական բանակում (270-280-ական թթ.)
Տրդատի պարգևատրումը կայսեր կողմից և վերադարձը Հայաստան (287 թ.)
Ս. Գրիգորի չարչարանքները և բանտարկումը Խոր Վիրապում (287 թ.)
Տրդատի հրովարտակն ընդդեմ քրիստոնյաների (287 թ.)
Տրդատի քաջագործությունները թագավոր եղած ժամանակ՝ նախքան հավատալը
Այն մասին, որ Տրդատը կին է առնում Աշխենին, իսկ Կոստանդինը՝ Մաքսիմինային, և թե ինչպես Կոստանդինը հավատի եկավ
Ս. Հռիփսիմյան կույսերի նահատակությունը Տրդատ թագավորի կողմից և վերջինիս պատուհասվելը (300 թ.)
Ս. Գրիգորին դուրս բերելը Խոր Վիրապից և հայոց արքունիքի զղջումը (300 թ.)
Ս. Գրիգորի տեսիլքը և Ս. Էջմիածնի հիմնադրումը (301 թ.)
Հայոց դարձն ու մկրտությունը. քրիստոնեությունը դառնում է Մեծ Հայքի պետական կրոն (301 թ.)
Նիկիայի ժողովը և ս. Գրիգորի ճգնություններն ու վախճանը
Ս. Ներսես Մեծը՝ հայոց հայրապետ
Պարսից Շապուհ արքայի հակաքրիստոնեական հալածանքները և հայոց նախարարների ապստամբությունը
Շապուհի խաբեությունը և հայոց Արշակ արքայի վախճանը (368 թ.)
Պապ թագավորը և նրա ուրացությունը
Հայոց աշխարհի երկու մասի բաժանվելը (387 թ.)
Երանելի Մեսրոպի մասին
Խոսրովի միապետելը Հայաստանի վրա և Մեծն Սահակի եպիսկոպոսապետության աթոռին նստելը
Դանիելյան նշանագրերի մասին
Մեսրոպյան նշանագրերի մասին, որ տրվեցին երկնային շնորհով
Հայոց, վրաց և աղվանից գրագիտության մասին
Ս. Սահակ Պարթևի տեսիլքը
Մեծն Սահակի և երանելի Մեսրոպի այս աշխարհից փոխվելը
Ողբ Հայոց թագավորության՝ Արշակունյաց ցեղից դադարելու մասին (428 թ.) և եպիսկոպոսապետության՝ ս. Գրիգորի տոհմից
Պարսից Սասանյանների իշխանությունը և նրանց հալածանքները քրիստոնյա Հայաստանի դեմ
Հազկերտ II-ի հրամանը
Եկեղեցու սուրբ ուխտի միաբանության մասին
Ավարայրի ճակատամարտը. Վարդանանք (451 թ.)
Վահան Մամիկոնյանի գործունեության և մեծանուն հայրապետների մասին
Արաբական զորքերի առաջին արշավանքները Հայաստան (641-650 թթ.)
Հայոց զինված ապստամբությունը և բազմաթիվ ազնվատոհմիկ հայերի բնաջնջումը (703-705 թթ.)
Ս. Հովհաննես Օձնեցու մասին
Իշխանաց իշխան Աշոտի թագավորելը (885 թ.)
Գագիկ Արծրունու առանձին թագավորելը Վասպուրականում (908 թ.), որ մեծ անկարգությունների պատճառ դարձավ
Սմբատ արքայի անձնվիրությունը
Երնջակ ամրոցի անկումը: Սմբատի որդու՝ Աշոտի սխրանքներն ու թագավորելը (914 թ.)
Վասապուրականի կորուստը (1021 թ.)
Հայոց հավատի փառավորումը
Անիի նվաճումը (1045 թ.)
Թուրք-սելջուկների արշավանքները (1047-1054 թթ.)
Մանազկերտի ճակատամարտը և Հայաստանի վերջնական նվաճումը թուրք-սելջուկների կողմից (1071 թ.)
Հատվածներ Արիստակես Լաստիվերցու Պատմության գրքի հիշատակարանից
Արևմտյան կողմերում (Կիլիկիայում) Լևոնի ունեցած թագավորության մասին
Արևելյան Հայաստանի իշխաններ Զաքարե և Իվանե եղբայրների մասին
Գոշ անվանված մեծ վարդապետ Մխիթարի մահվան մասին
Սուլթան Ջալալադնի և վեց հարյուր յոթանասունչորս թվականին (1225 թ.) վրացական զորքը կոտորելու մասին
Մոնղոլ-թաթարական արշավանքները և Հայաստանի հարավարևմտյան նահանգների նվաճումը (1236, 1242-1245 թթ.)
Սուլթանի ու թաթարների միջև տեղի ունեցած պատերազմի մասին (1243 թ.)
Հայոց Հեթում թագավորի և այն մասին, ինչ որ կատարվեց (հայ-մոնղոլական դաշնագիրը, 1254 թ.)
Հովհաննես Գառնեցու մասին
Լանկ-Թամուրի արշավանքները Հայաստան (1387-1404 թթ.)
Հայ Եկեղեցու հայրապետական աթոռի վերադարձը Վաղարշապատ՝ Ս. Էջմիածին (1441 թ.)





Այդ ժամանակներում Գյուտ մեծ հայրապետը, .... հայրապետական աթոռին նստելով տասը տարի, վախճանվում է։ Նրանից հետո հայրապետական աթոռին նստում է Հովհան Մանդակունին, որը լեցուն էր ամենայն հոգևոր հանճարով։ .... Նրա օրոք Հայաստանում իշխում էր Վահան Մամիկոնյանը՝ Հմայակի որդին, սուրբ Վարդանի եղբորորդին, որը, արիաբար հաղթելով իր վրա հարձակված բոլոր զորքերին և հավաքելով երկրի հարկերը, դրանցով շինում է թշնամիների կողմից ավերված եկեղեցիները՝ սուրբ հայրապետ Հովհան Մանդակունու հորդորանքով, խրատով ու նպաստավոր աղոթքներով։ Եվ մինչդեռ Պերոզը Հայոց աշխարհի կորստյան մասին էր մտածում, Աստծո սուրբ մարդու՝ Հովհանի աղոթքների շնորհիվ քուշանների կողմից հանկարծակի կոտորվում են ինքը և իր ողջ զորքը:
Դրանից հետո Պարսկաստանում թագավորում է Վաղարշը, որը, անսալով բարի խրատներին, մեր աշխարհը վստահում է Վահանին։ Իսկ մեծ հայրապետ Հովհան Մանդակունին հայրապետական աթոռին վեց տարի նստելուց հետո վախճանվում է։ Նրանից հետո հայրապետական աթոռին տիրեց նրա աշակերտներից մեկը՝ Բաբգենը, որի ժամանակ Պերոզը, թագավորելով Պարսկաստանում և Վահանին արքունիք կանչելով, հայոց մարզպանությունը տալիս է նրան և ուղարկում Հայաստան։

Այդ ժամանակներում վախճանվում է աստվածահաճո վարքի ու բարեպաշտ հավատի տեր հունական Զենոն երջանիկ արքան, որն իր իշխանության ժամանակ Աստծո Եկեղեցում ծաղկեցնում էր առաքելական լուսապայծառ, պայծառատարած, ճառագայթավետ հավատը։ Իսկ սրանից հետո մեծանուն Անաստասը, նստելով հռոմեական թագավորական աթոռին, բարեպաշտ սուրբ հայրերի ավանդությունները զորացնում էր նույն ձևով կամ առավել ևս ճշմարտասիրաբար և հաճոյակատար Աստծո կամքով՝ շրջաբերական թղթով նզովելով բոլոր հերձվածողներին ու բոլորի հետ նաև՝ Քաղկեդոնի ժողովը։

Իսկ հետո հռոմեական աշխարհի բարեպաշտության այդ ժամանակներում հայոց մեծ հայրապետ Բաբգենը հայոց, վրաց, աղվանից եպիսկոպոսների ժողով է անում Նոր քաղաքում՝ հայոց եկեղեցիների մայր սուրբ Կաթողիկեում. .... նրանք նույնպես մերժեցին Քաղկեդոնի ժողովը: .... Եվ այդ ժամանակներում հռոմեական, հայկական, վրացական և աղվանական աշխարհներում հաստատվել էր բոլորի համար հավասար ու բարեպաշտ մի հավատ՝ .... մերժելով Քաղկեդոնի ժողովը։

Իսկ երբ ճշմարիտ հավատի վրայով անցնում է 35 տարի, Անաստասից հետո Հուստիանոսն է թագավորում, որը սուրբ և ուղղափառ մարդկանց համար սահմանում է անտանելի նեղություններ ու վշտալից տանջանքներ և ապա արյամբ շաղախում սուրբ եկեղեցու հատակը: Եվ Բաբգեն մեծ հայրապետը հայրապետական աթոռին հինգ տարի նստելուց հետո վախճանվում է։


Աղբյուր՝ Հովհաննես կաթողիկոս Դրասխանակերտցի, Հայոց պատմություն,
թարգ.՝ Գ. Բ. Թոսունյանի, էջ 63-65
© Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, Երևան, 1996




 
sacredtradition.am